De magie van de fuzzy front-end

Sommige dingen doe je intuïtief: Gut feeling, fingerspitzengefühl, in een flow. Maar hoe werkt dat in je hoofd?

Voor mij is dat het ‘fuzzy front-end’ proces bij een nieuw project. Die vage, chaotische eerste fase waarin ideeën ontstaan. Me onderdompelen in nieuwe complexe materie, langzaam de ‘dots’ zien en ze verbinden. En dat laatste gebeurt standaard onder de douche, op de racefiets of tijdens het hardlopen.

Afgelopen maanden heb ik dit proces weer doorlopen tijdens ons project met Alzheimer Nederland. Dat wilde ik nu eens ontrafelen, want als mensen me vragen hoe ik dat doe dan kon ik dat zelf eigenlijk niet goed onder woorden brengen.

Het probleem achter het probleem vinden

Vaak is wat je ziet slechts een symptoom. De neiging is om direct een oplossing te bedenken, maar die drang moet je juist even uitstellen. Eerst goed snappen wat er écht speelt en dat naar een soort fundamentele waarheden terug te brengen.

Daniel Kahneman heeft dit in zijn boek ‘Thinking fast and slow’ goed uiteengezet. 96% van onze keuzes maken we onbewust op basis van emoties, mentale shortcuts en aannames, terwijl complexe problemen onze volle aandacht en ratio nodig hebben. Het is sowieso goed om hier bewust van te zijn en dat er dus -voor iedereen- ook een kantelpunt waar ‘domeinkennis’ overgaat in tunnelvisie. Ook voor mij. De oplossing? Uitzoomen en focussen op het grotere plaatje, voordat je weer inzoomt.

Organisatie out, mens in

De eerste stap in m’n proces is om eerst de mens waarvoor we het doen centraal te stellen. Wie is dat? Niet qua demografie, maar wat wil zij bereiken? Wat motiveert hen? Wat houdt ze tegen?

Hier kom je niet achter door alleen een briefing te lezen, maar door met die mensen in gesprek te gaan, gecombineerd met aanvullende onderzoeken van organisaties binnen en buiten de branche.

In een briefing staan altijd wel ideeën of belangen van de organisatie, die eigenlijk alleen maar in de weg zitten. Een informatie architectuur op basis van je organisatiestructuur, in plaats van de informatiebehoefte van doelgroep bijvoorbeeld.

Wees bewust van die 96% en kom uit je bubbel.

Gedragsverandering en intrinsieke motivatie

Een model waar ik vaak (onbewust) op terugval om dieper inzicht te krijgen waar de kansen liggen is B.J. Foggs’ model van gedragsverandering, bestaande uit de drie benodigde elementen: Ability, Motivation en Trigger. Want met iedere innovatie of applicatie willen we iets veranderen. Dat lukt niet zonder begrip van psychologie en hoe mensen ‘werken’.

Het beeld leeft vaak dat mensen niet gemotiveerd genoeg zijn, maar de realiteit is vaak juist het aan motivatie niet ontbreekt. De grootste winst zit in het weghalen van de afleiding en barrières.

Of zoals Harald Dunnink (ontwerper en founder van Momkai, De Correspondent en The School for Moral Ambition) het mooi verwoord: “Creëer rust, zodat je je druk kunt maken om de inhoud.”

Alles speelt zich af in context

Niets staat op zichzelf. De context bepaalt of iets écht werkt.

En ook dat begint met die nieuwsgierigheid in de mens, want iedere context en impact op de oplossing is weer uniek. Bij onze Veiligheidsbeeld-app voor hulpdiensten was Dark mode bijvoorbeeld cruciaal voor nachtgebruik, terwijl het in 9 van de 10 gevallen juist niet zo belangrijk is. En bij het educatieve spel Typetuin hebben we juist gamification (extrinsieke motivatie) elementen toegevoegd, om de wisselende intrinsieke motivatie van scholieren op te vangen.

En waarom gebeurt het dan onder de douche?

Dat is geen toeval, maar hoe ons brein werkt.

Onze hersenen zijn gebouwd om in de achtergrond orde te scheppen in de chaos. Terwijl we iets anders doen, blijven onbewust verbanden ontstaan tussen losse ideeën en inzichten. Psychologen noemen dit het incubatie-effect: een boost in creativiteit doordat associatief denken zijn werk doet, zonder dat we er actief over nadenken.

Het mooie? Dit proces kunnen we niet afdwingen, maar wél bewust ruimte geven. Door af en toe afstand te nemen van een probleem of project, geven we ons brein de kans om achter de schermen tot betere oplossingen te komen.

Dus wees nieuwsgierig, zoek die chaos bewust op en laat je brein de rest doen.